Dzielnica Szpitalników mieszcząca twierdzę, szpital, kościół i hospicjum służyła wielu pielgrzymom przybywającym do Ziemi Świętej… Twierdza oraz najbliżej położone budynki służyły jako hospicjum i szpital dla wielu pielgrzymów, którzy przybywali do Ziemi Świętej w czasach krzyżowców w XII i XIII wieku. To autentyczne, światowej klasy miejsce jest jednym z wiodących miejsc historycznych w Izraelu. Zostało ono wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Spacer po Salach Rycerskich przenosi nas w czasy krzyżowców i pozwala poczuć atmosferę codziennego życia rycerzy.
Szpitalnicy byli wojskowym zakonem monastycznym, którego misją była opieka nad chorymi w Ziemi Świętej i dbanie o bezpieczeństwo osobiste pielgrzymów przybywających do świętych miejsc. Kierowali szpitalami w Jerozolimie i Akce. Już w pierwszych latach osadnictwa krzyżowców w Akce, Szpitalnikom przekazano majątek w mieście. Po raz pierwszy zostało to udokumentowane w 1110 r., kiedy król Baldwin I pozwolił zakonowi na posiadanie budynków na północ od Katedry Świętego Krzyża, które otrzymali w formie darowizn. W 1135 r. część budynków zakonu uległa zniszczeniu w wyniku rozbudowy katedry w kierunku północnym. To wydarzenie skłoniło Szpitalników do opuszczenia zajmowanego przez siebie miejsca i rozpoczęcia budowy nowego ośrodka w północno-zachodniej części miasta, przylegającej do północnego muru XII-wiecznej Akki. Jest to Ośrodek Szpitalników w formie jaką znamy dzisiaj. Pierwsze wzmianki o tym ośrodku pochodzą z czasów królowej Melisendy (1149 rok), kiedy to w dzielnicy Szpitalników zbudowano kościół imieniem św. Jana na południe od nowego ośrodka. W 1169 r. Akkę odwiedził pielgrzym imieniem Teodoryk. W zapiskach swoich wrażeń z podróży do Ziemi Świętej opisuje ośrodek Szpitalników jako najbardziej imponującą, ufortyfikowaną budowlę, którą można porównać jedynie z Twierdzą Templariuszy.
Po upadku Królestwa Krzyżowców w bitwie pod Hittin (1187 rok) Akka wpadła w ręce muzułmanów, a jego chrześcijańscy mieszkańcy uciekli z miasta. Wrócili do Akki cztery lata później (1191 rok), kiedy miasto zostało zdobyte przez Ryszarda Lwie Serce, króla Anglii, który wraz z królem Francji Filipem Augustem stał na czele Trzeciej Krucjaty. Szpitalnicy powrócili do Akki, jednak budynki, które służyły im w XII wieku, nie spełniały już ich ówczesnych potrzeb, ponieważ po trzeciej krucjacie w Jerozolimie nie wznowiono panowania chrześcijańskiego. Zakon utracił swoją główną twierdzę i siedzibę, które znajdowały się w Jerozolimie. Ponowne koncesje udzielone Zakonowi przez nowych władców Królestwa – Guya de Lusignana (1192 rok) i Henryka z Szampanii (1193 rok) – umożliwiły Szpitalnikom rozbudowę swojego ośrodka w Akce aż do ulicy przylegającej do murów miasta od północy. Doprowadziło to do wznowienia budowy, której celem było przeniesienie głowy Zakonu i jego siedziby do Akki. Proces budowy, który rozpoczął się pod koniec XII wieku i trwał przez cały wiek XIII, obejmował rozbudowę dzielnicy Szpitalników oraz dodanie nowych skrzydeł i dodatkowych pięter do starego ośrodka. Co więcej, Szpitalnicy wznieśli budynki w nowej dzielnicy – Montmusard – która rozszerzyła granice miasta na północ i została otoczona nowymi, własnymi murami.
Twierdza Szpitalna, Sale Rycerskie
Królestwo Jerozolimskie zostało założone w 1099 roku po pierwszej krucjacie i podboju Ziemi Świętej. Jerozolima stała się stolicą Królestwa, a Akka rozwinęła się później w miasto portowe i stała się główną bramę do Ziemi Świętej. Po bitwie pod Hittin w 1187 r. i klęsce armii krzyżowców, Królestwo zostało podbite przez Salaha ad-Dina, który stał na czele armii muzułmańskich. Rządził w Jerozolimie i Akce przez około cztery lata. W 1191 roku, po oblężeniu trwającym dwa lata, król Ryszard Lwie Serce – dowodzący armiami chrześcijańskimi – ponownie podbił Akkę. Podczas tej podróży, która stała się trzecią krucjatą, chrześcijanom nie udało się wyzwolić Jerozolimy i założyli swoje nowe królestwo wzdłuż wybrzeża między Tyrem a Aszkelonem. Akka, drugie co do wielkości miasto w Królestwie Krzyżowców, stało się stolicą drugiego królestwa.
Zakon Szpitalników, który prosperował w Jerozolimie podczas Pierwszego Królestwa Krzyżowców (1099 r. -1187 r.), przeniósł swoją siedzibę do Akki podczas Drugiego Królestwa Krzyżowców (1191 rok -1291 rok). Szpitalnicy, którzy mieli tam swoją dzielnicę w okresie Pierwszego Królestwa, powrócili do Akki, rozbudowali swoją siedzibę i przebudowali twierdzę, której zabudowania sięgały od dwóch do trzech pięter wokół centralnego dziedzińca oraz części podziemnej, która mieściła zbiorniki wodne i system kanalizacji. Miejsce to nie zostało jeszcze całkowicie zbadane; dotychczas odkopano obszar o powierzchni około 5000 m2, który obejmuje dziedziniec centralny oraz skrzydła północne, wschodnie i południowe. Zachodnie skrzydło nie zostało jeszcze wydobyte. Odwiedzającym udostępniony jest głownie dolna kondygnacja siedziby Szpitalników, ponieważ górne kondygnacje zostały zniszczone przez muzułmańskiego zdobywcę i wskutek upływu czasu. Obecnie nad stanowiskiem archeologicznym znajduje się Muzeum Więźniów Podziemia Ministerstwa Obrony. Dzielnica Szpitalników w Akce składa się z trzech głównych budynków: siedziby głównej (Sale Rycerskie); Kościół św. Jana na południe od siedziby głównej (obecnie miejski dom kultury w Ottoman Saraya House); oraz szpital na południe od kościoła, który nie został jeszcze wydobyty
Budynek siedziby
Dziedziniec centralny: Jest to otwarty dziedziniec o powierzchni 1200 m2, na północ od którego wykopano i skonstruowano studnię o głębokości 4 metrów. Obok studni znajdują się dwa otynkowane baseny o głębokości 40 cm. Wodę z basenów odprowadzano kanałem wodnym poniżej poziomu dziedzińca do centralnego kanału kanalizacyjnego. W południowej części dziedzińca wybudowano kolejną studnię, a obok niej znajduje się otynkowany basen o głębokości 1,5 metra, zbudowany na wzór wanny. Wygląda na to, że studnia od strony północnej służyła jako źródło wody pitnej i do prania, a studnia od południowej do mycia. Dziedziniec otoczony jest szeregiem łuków podtrzymujących schody i korytarz prowadzący do pomieszczeń na piętrze.
Sala północna: Skrzydło to zbudowano zaraz przy północnym murze miasta. Salę zbudowano jako pojedynczą przestrzeń podzieloną na sześć oddzielnych sal ścianami z łukowymi otworami. Przestrzenie przykrywa sklepienie kolebkowe o wysokości 10 metrów. Zewnętrzne ściany sali północnej są masywne, ściany z ciosanego kamienia mają grubość 3,5 metra. Okna wykuto w południowej ścianie sali. W sali są dwa przejścia: jedno od południa, łączący się z Salą Kolumnową zadaszonym korytarzem o szerokości 3 metrów, oraz drugie od północy, prowadzący do fosy na północ od siedziby, a stamtąd do Bramy Mariackiej w północnej części miasta.
Sala Cukiernicy: jest to budynek trzypiętrowy. W dolnej kondygnacji znajduje się duży zbiornik wodny, w którym gromadzi się woda deszczowa. Zbiornik podzielony jest na dwie sale połączone ze sobą za pomocą dużego otworu. Każda z sal ma wymiary 13x5m2, wysokość 7,5m i sklepienie kolebkowe. Nad zbiornikiem skonstruowana została Sala Cukiernicy. Również ta sala jest podzielona na dwie przestrzenie odpowiadające salom zbiornikowym. Sala ma 7 metrów wysokości i sklepienie kolebkowe, którego część się zawaliła. Kiedy wydobyto salę, na podłodze budynku odkryto setki ułożonych w rzędach kawałków ceramiki glinianej. Te kawałki ceramiki to „naczynia cukiernicze”, czyli naczynia ceramiczne w kształcie stożka z otworem drenażowym na dnie. Narzędzia ułożone były rzędami wzdłuż wschodniej ściany sali. Słomę umieszczano na podłodze pomiędzy rzędami naczyń, aby zapobiec stłuczeniu. Na podłodze w innej części sali znaleziono dziesiątki małych słoiczków zwanych „słoiczkami po melasie”. Naczynia te używane są na końcu procesu produkcji cukru krystalicznego, który stał się jednym z kluczowych gałęzi przemysłu w okresie krzyżowców w Izraelu. To duże pomieszczenie magazynowe, w którym znajdowało się wiele przyborów do produkcji cukru, potwierdza udokumentowane dowody wskazujące, że Szpitalnicy należeli do czołowych twórców przemysłu cukrowniczego w regionie Akki – przemysłu, który znacznie zapełnił kieszenie Zakonu.
Brama północno-zachodnia: przejście pomiędzy dziedzińcem centralnym a fosą północną. Bramę zdobi i chroni wzniesiona nad nią potężna wieża. W przejściu znajduje się sklepienie kolebkowe.
Wieża północna i główny kanał kanalizacyjny: skrzydło zlokalizowane w północno-zachodnim narożniku zespołu, ma trzy kondygnacje i pełnił funkcję toalety publicznej. Czyszczenie kabin toalet z nieczystości odbywało się za pomocą kilkudziesięciu rur spustowych zamontowanych w ścianach i prowadzących do podziemnego pomieszczenia zbiorczego, które odprowadzało ścieki do centralnego przewodu kanalizacji miejskiej. Mieściły się one na drugim i trzecim piętrze budynku. Na pierwszym piętrze nad pomieszczeniem zbiorczym wybudowano pomieszczenie toalety. Pomieszczenie ma wymiary 10 x 5 m2 i posiada sklepienie krzyżowe o wysokości 10 metrów. Dwa rzędy siedzeń rozciągają się wzdłuż południowej i północnej ściany sali i oraz dwa dodatkowe rzędy pośrodku sali. W każdym rzędzie znajduje się osiem stanowisk, od których nieczystości były odprowadzane bezpośrednio do pomieszczenia zbiorczego za pomocą rur spustowych. W północnej ścianie sali, skierowanej w stronę północnej fosy, wbudowano trzy okna w celu zapewnienia przepływu powietrza. Nad tym pomieszczeniem dobudowano dodatkową toaletę, która nie zachowała się w całości, a na jej miejscu w okresie osmańskim zbudowano inną salę. Część zestawu do siedzenia z tego pomieszczenia odkryto w innym wykopie prowadzonym pod podłogami sali osmańskiej. W tym pomieszczaniu najwyraźniej znajdowały się tylko dwa rzędy siedzeń wzdłuż ścian sali. W zewnętrznej ścianie obiektu zamontowano dodatkowe rynny spustowe, które służyły do odprowadzania wody deszczowej z dachów Twierdzy do pomieszczenia zbiorczego w celu oczyszczenia tego pomieszczenia. Ściana ta połączona była z głównym przewodem odwadniającym za pomocą pięciu przewodów. Główny kanał odprowadzał wodę z północnej fosy miasta i przecinał kompleks Szpitalników z północy na południe, odprowadzając w ten sposób wodę z centralnego dziedzińca wraz ze studniami i basenami, z pozostałych zespołów oraz nieczystości z toalet publicznych. Aby prześledzić trasę tego kanału, w całym mieście utworzono kilka stanowisk testowych. Okazało się, że był to centralny kanał kanalizacyjny o szerokości 1 metra i wysokości 1,5 metra, który przecinał miasto z północy na południe i pełnił funkcję kanalizacji miejskiej odprowadzającej wodę do morza na terenie portu. Podłogę pomieszczenia zbiorczego wyłożono ostro nachylonymi, gładkimi kamiennymi płytami, co ułatwiało skuteczny przepływ w kierunku głównego przewodu. Odkrycie takiego systemu toalet publicznych w całości jest rzadkością i bardzo niewiele podobnych znaleziono w klasztorach i szpitalach w XIII i XIV-wiecznej Anglii i Walii.
Skrzydło zachodnie: skrzydło nie zostało jeszcze wydobyte, jednak sądząc po jednej ze ścian pomieszczeń tego skrzydła, która zachowała się na drugim piętrze, wydaje się, że zostało zbudowane na wysokość co najmniej dwóch pięter. Pozostałości architektoniczne odkryte w tym skrzydle podczas zawalenia się zachodniej części otwartego dziedzińca oraz zachowane na ścianie budynku kapitele – kapitele koszowe i kapitele ozdobione postaciami ludzkimi – świadczą o tym, że skrzydło zachodnie zostało zbudowane stylu gotyckim. Skrzydło zachodnie dostępne było poprzez dwa szerokie łukowe otwory z otwartego dziedzińca i najprawdopodobniej pełniło funkcję mieszkalną ośrodka.
Sala Kolumnowa (jadalnia): Sala ta jest najbardziej imponującą częścią kompleksu. Została odsłonięta podczas wykopalisk prowadzonych przez Zarząd Przyrody i Parków w latach 60-tych XX wieku. Sala o wysokości 10 metrów składa się z zespołu ośmiu sklepień krzyżowych i wsparta jest trzema okrągłymi kamiennymi kolumnami o średnicy około 3 metrów. Sklepienie żebrowe wykonane z kamienia, podtrzymujące strop sklepienia krzyżowego, opiera się na kapitelach wkomponowanych w ściany sali. Kapitele zdobią girlandy kwiatowe, konsole lub kwiaty lilii (fleur-de-lys). Na styku sklepień żebrowych w części sklepień krzyżowych zachowało się kilka rytych rozet. Budowla uznawana jest za jedną ze struktur symbolizujących przejście od stylu romańskiego do gotyku. Budynek ten mógł służyć jako jadalnia Zakonu, a znajdująca się na wschód od niej sala, który nie została jeszcze wydobyta, jako kuchnia. Pod jadalnią odkryto system zbierania wody deszczowej przeznaczony do zaopatrzenia gości w wodę pitną – jedna część tego systemu jest zbudowana, a druga wykuta w naturalnej skale. Wodę deszczową odprowadzano z dachów Twierdzy do zbiornika za pomocą rur spustowych wbudowanych w ściany.
Sala Filarów: Jest to monumentalna sala zajmująca powierzchnię około 1300 m2. Konstrukcja składa się z około 15 identycznych pól łukowatych ze sklepieniami krzyżowymi o wysokości 8 metrów i wspartych na kwadratowych kamiennych filarach ustawionych w rzędach wzdłuż budynku. Główna część sklepienia w kształcie krzyża została zachowana w oryginalnej formie z okresu krzyżowców, podczas gdy inne fragmenty sufitu w południowej i północnej części sali zawaliły się i niedawno zostały odrestaurowane. Sala pełniła funkcję sali konferencyjnej i magazynowej dla rycerzy Zakonu.
Ulica południowa: Na południe od zespołu Szpitalników odkryto drogę miejską przebiegającą przez Dzielnicę Szpitalników. Droga biegnie na południe od Bramy św. Jana w północnym murze miasta wzdłuż wschodniego muru dzielnicy, a następnie biegnie dalej na zachód, przechodząc pomiędzy twierdzą a kościołem św. Jana. Około 50 metrów dalej droga skręca na południe w kierunku Dzielnicy Genueńskiej. Monumentalna dwuskrzydłowa kamienna brama, która została wzniesiona na tym odcinku drogi, umożliwiała Szpitalnikom blokowanie dostępu publicznego do Dzielnicy w okresach niesprzyjających. W tynku południowej części muru odkryto kilkadziesiąt rycin, m.in. symbole heraldyczne (herby), krzyże, ryciny geometryczne oraz modele łodzi krzyżowców. Te ryciny są niezwykle rzadkie – należy obchodzić się z nimi z największą ostrożnością.
Sala Piękna: Nazwa została nadana temu miejscu przez dokonujących wykopaliska naukowców ze względu na sposób, w jaki została zbudowana ze szczegółowo wyrzeźbionego ciosanego kamienia i łukowatych okien osadzonych w ścianach. Obiekt przylega do siedziby Szpitalników, ale jest połączony ze wschodnią ulicą publiczną. Sala ta najprawdopodobniej pełniła funkcję publicznego miejsca odpoczynku w mieście dla pielgrzymów przybywających do Akki.
Sala Więzienna: na wschód od dużej Sali Filarów odkryto kolejną salę. Sala nie ma bezpośredniego połączenia z zespołem Szpitalników, lecz z biegnącą na wschód ulicą publiczną. Sala jest niższa od sąsiednich obiektów o 2,5 metra, a jej podłoga jest wykuta z kamienia naturalnego. Sala składa się z szeregu sześciu sklepień krzyżowych o wysokości 5 metrów. Poza otwarciem w stronę południową, w holu nie ma okien ani innych elementów doświetlających. Wzdłuż ścian zidentyfikowano dziesiątki kwadratowych otworów, w których można było mocować metalowe haki z pierścieniami do wiązania więźniów. Pomieszczenie nie posiada okien, jest oddzielone od samego kompleksu i zabudowane jest niżej niż powierzchnia mieszkalna dzielnicy. Wszystko to utwierdza nas w przekonaniu, że obiekt ten jest więzieniem, które znajdowało się w dzielnicy Szpitalników i zostało wówczas udokumentowane.
W cenie biletu wstępu zwiedzającym indywidualnym udostępniany jest elektroniczny przewodnik w wybranym przez nich języku. Przewodnik jest dostępny w 10 językach – hebrajskim, arabskim, angielskim, niemieckim, francuskim, hiszpańskim, włoskim, rosyjskim, portugalskim i chińskim.
Miejsce jest przystosowane dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, z wyjątkiem tunelu ewakuacyjnego i Sali Więziennej
